
Theo thạc sĩ xã hội học Trần Đình Dũng, quá
trình định hình nhân cách của một đứa trẻ luôn luôn đi theo giai đoạn 3 năm. Tuy nhiên, thông thường mọi người hay chú ý đến các mốc 6 năm,
12 năm, 18 năm… mà quên đi giai đoạn 3 năm đầu đời, giai đoạn nền tảng để hình
thành nhân cách.
Cũng như khi nhìn một tòa nhà, người ta thường quan tâm đến kiến
trúc tổng thể, phòng ốc, thiết kế nội thất, ít khi nào nhìn vào nền móng bên
dưới. Cũng thế, 3 năm đầu đời là nền móng mà không ai nhìn thấy, tuy nhiên nó
cũng giống như móng của một ngôi nhà có vững thì công trình ấy mới bền chắc với
thời gian.
Thông thường trong 3 năm đầu đời của trẻ, cha mẹ thường để ý
nhiều đến những chuyển biến về mặt thể chất cho con, dành cho bé nguồn dinh
dưỡng tốt nhất, sự chăm sóc tối ưu. Song theo thạc sĩ Đình Dũng, điều quan
trọng nhất mà nhiều phụ huynh lại quên đó chính là việc xây dựng nhân cách cho
con, dạy cho con những giá trị đạo đức, lối sống, cách cư xử với những người
xung quanh.
Thế giới hữu hình và thế giới vô hình
Thế giới hữu hình là những gì hiển hiện, có thể nhìn thấy, chạm
đến, những điều có thể cân đong đo đếm được. Trong 3 năm đầu đời của trẻ, nhiều
bậc cha mẹ thường dành quá nhiều ưu tư và lo lắng về thế giới hữu hình của con
mà quên đi điều cần lưu ý nhất, đó là thế giới vô hình, là tính cách, nhân cách
của bé, là tinh thần, tâm hồn, thái độ, nội tâm…
Trong một buổi trò về kỹ năng làm cha mẹ, khi được hỏi “Các bạn
muốn con mình sau này sẽ trở nên như thế nào?”, hầu hết ông bố, bà mẹ trẻ đều
nghĩ ngay đến những điều hữu hình "Tôi muốn con mình thành bác sĩ, kỹ sư,
nhà giáo, doanh nhân"… Tất cả đều đúng, đều tốt đẹp, nhưng không hoàn toàn
đúng với thời gian.
"Có bao giờ chúng ta nghĩ giống như nhà văn Sơn Nam: 'Tôi
muốn con mình trở thành người tử tế, con mình lớn lên trở thành một người chính
trực, trung thực, cho bản thân con, cho gia đình nhỏ, không gian nhỏ của con và
cho xã hội'?. Quan trọng hơn cả là nền móng, giá trị gia đình, là niềm tin, nghị
lực, nội lực bên trong mỗi con người. Nó giúp chúng ta đứng vững, không khom
lưng, không khuỵu gối, đó mới chính xác là điều chúng ta nên dạy cho con
mình", thạc sĩ Đinh Dũng gợi mở.
Trẻ lên ba, cả nhà tập nói
Khi trẻ đang tập nói và khi bé nói sai, ông Dũng khuyên, phụ
huynh cần phải sửa ngay lập tức từng chữ một. Nếu không sửa kịp thời, ngay lập
tức bé đã tiếp nhận vốn từ sai. Và khi người lớn cho bé vốn từ sai thì mai này
lớn lên khả năng bé nói ngọng rất cao. Nghiên cứu khoa học cho thấy, em bé nào
nói sai chữ, sai âm thì khi lớn lên khả năng thẩm âm giảm đến 50%, khi trẻ học
nhạc hay ngoại ngữ sẽ bị thua thiệt hơn nhiều so với những em bé được bố mẹ sửa
cho ngay khi còn nhỏ.
Làm thế nào để “dạy con từ thuở lên ba”?
Theo thạc sĩ Đinh Dũng, bất kỳ bố mẹ nào cũng yêu con, và nên
thể hiện tình cảm với con mình. "Hãy yêu thương con theo cách mà chúng ta
muốn được yêu thương. Không phải ai cũng biết cách bày tỏ tình cảm với con,
nhưng hãy bắt đầu bằng hai cách vuốt ve và nói chuyện với bé".
Người mẹ có thể học hỏi từ bài học nuôi con theo phương pháp
kangaroo, ôm con vào lòng, vuốt ve làn da bé, nắm tay bé, xoa lưng bé, xoa đầu,
mân mê từng lọn tóc của bé… Qua đó trẻ sẽ cảm nhận được tình thương, cảm nhận
được làn da của người thân thông qua xúc giác, hơi ấm tỏa ra từ thân nhiệt của
cha mẹ, mùi hương cơ thể của mẹ, có khi bé sẽ ghi nhớ đến suốt đời. Nghiên cứu
khoa học cho thấy trong 3 năm đầu tiên, việc va chạm thân thể và nói chuyện với
con quan trọng gấp nhiều lần so với dinh dưỡng.
3 năm đầu tiên là giai đoạn định hình tất cả tính cách: yêu
thương, giận hờn, ganh ghét, đặc biệt đây cũng chính là giai đoạn hình thành
nên nhân cách của một con người.
Điều tiên quyết trong việc định hình và hoàn thiện nhân cách
chính là thông qua sự tự tin. Do đó khi ở nhà, cha mẹ hãy chăm sóc con thông
qua những cử chỉ vuốt ve, va chạm, nói chuyện với bé. Khi ra ngoài xã hội, hãy
xây dựng cho trẻ sự tự tin bằng việc dẫn bé theo mỗi khi đi ra ngoài để bé được
tiếp xúc với người lạ, môi trường lạ, âm thanh lạ. Từ đó bé sẽ có thêm thông
tin, hình ảnh, hình khối, màu sắc, âm thanh, tự nhiên bên trong sẽ xuất hiện sự
tự tin. Chắc chắn khi ấy trẻ sẽ có thêm những trải nghiệm cuộc sống rất thú vị.
Trong 3 năm đầu đời, trẻ học qua thông tin rất ít, chủ yếu qua
hình ảnh và phản ánh chính xác những điều người lớn dạy cho mình. Khi nhìn thấy
mọi người lễ phép với ông bà nội ngoại, bé nhìn thấy sẽ tự động lễ phép với ông
bà, bố mẹ. Vì vậy muốn dạy con biết lễ phép, bố mẹ cần thay đổi cách hành xử
của mình cho phù hợp để làm gương.
Tự tin là giá trị của chính bản thân bé, còn lễ phép là giá trị
của cộng đồng, kính trên nhường dưới. Để dạy cho bé tính lễ phép, chỉ cần cho
bé nhớ 4 chữ: Cảm ơn – Xin lỗi – Đi thưa – Về chào. Khi con cư xử trong môi
trường gia đình, môi trường xung quanh, hàng xóm, bạn bè của bố mẹ mà trẻ thực
hành một cách nhẹ nhàng, duyên dáng, thật lòng, thì hãy yên tâm rằng khi bé
bước ra ngoài cuộc sống sẽ không quá tự cao, cũng không quá rụt rè nhút nhát.
Sự trung thực là điều cuối cùng phụ huynh cần dạy cho bé trong
giai đoạn 3 năm đầu đời. Tuy nhiên, hầu hết bậc cha mẹ trẻ hay quên điều này.
Khi dạy trẻ, hãy tâm niệm rằng: “Nếu con giỏi sẽ có người giỏi hơn con, nếu con
giàu sẽ có người giàu hơn con, nhưng nếu con trung thực thì sẽ không có ai
trung thực hơn con, vì bản chất của sự trung thực là trung thực”.
Để dạy cho trẻ trung thực, bước đầu tiên, đơn giản nhất, chỉ cần
dạy cho bé gọi tên đúng sự việc. Trung thực là câu chuyện cha mẹ có thể đúc kết
từ cuộc sống, từ cách cư xử hàng ngày để nói chuyện với con và dạy cho con.
Khi trẻ đã có sự tự tin, lễ phép và sự trung thực, sau này trưởng thành bé sẽ
biết không gây tổn hại cho bản thân, không gây tổn hại cho người khác.
"Đừng để ý quá nhiều về thế giới hữu hình. Hãy chú trọng nhiều đến thế
giới vô hình, bao gồm ý thức, nhân cách, quá trình định hình nhân cách quan
trọng nhất là tự tin, lễ phép, trung thực. Từ đó trẻ có một năng lực để chơi,
đón nhận thông tin mới, khoảng không gian càng lớn. Với ba giá trị này thì bé
sẽ đứng vững khi bước ra thế giới bên ngoài", ông Dũng khuyên.
Bên cạnh đó, phụ huynh đừng quên dạy cho con nói điều mình làm
và làm điều mình nói. "Trong quá trình trưởng thành, cha mẹ cần dạy cho
con cách đón nhận những quan điểm trái chiều, xây dựng nhân cách cho con. Nuôi
con là việc không hề đơn giản, dạy con là một hành trình gian truân đến suốt
đời", theo thạc sĩ Đinh Dũng…